اين كتاب را ارمياي نبي پس از ويراني اورشليم مينويسد. بابل بسياري از مردم يهودا را به اسارت ميبرد. آناني كه در اورشليم باقي ميمانند با مشكلات بيشماري مواجه ميشوند. كار ميكنند اما گرسنه سر به بالين مينهند. اقوام و خويشان آنان در اسارت بابل هستند و معلوم نيست چه برسرشان خواهد آمد.
ارميا نيز در غم هموطنانش شريك است. او در اين كتاب احساسات جريحهدار خود و مردم اورشليم را با بياني پراحساس توصيف مينمايد. حتي در نهايت يأس و نوميدي، ارميا در اين كتاب از امانت و وفاداري خداوند سخن ميگويد. مردم اورشليم نيك ميدانند كه مصيبت آنان بدليل زيرپا نهادن فرامين خداوند بوده است، لذا به گناهان خود اعتراف ميكنند و از خداوند طلب بخشايش مينمايند.
راهنما
مراثي ارمياء
راهنماي مطالعه كتابمقدس
سوگنامهاي بر ويراني اورشليم
حزن و اندوه ارمياء براي شهري كه تمام كوشش خود را براي نجات آن انجام داده بود، خالي از اميد نبود بلكه ايمان داشت كه خرابههاي اورشليم بار ديگر بنا خواهند شد (3 : 21 و 31 و 32). اورشليم بار ديگر بر پا شد و بعنوان پايتخت و شهر نجات يافتگان در جلال حيات ابدي ملقب گرديد (عبرانيان 12 : 22 و مكاشفه 21 : 2).
ضميمهاي بر كتاب ارمياء
آخرين باب از كتاب ارمياء را ميتوان مقدمة اين كتاب بشمار آورد. در ترجمة سپتواجنت، پيشگفتاري با اين جملات آمده است كه: «و چنين واقع شد كه پس از اسارت اسرائيل و ويران شدن اورشليم، ارمياء در حزن و اندوه فرو رفت و كلمات اين مرثيه را بر اورشليم سرود و گفت...»
با اين حال در عهدعتيق به زبان عبري، اين كتاب در دنبالة كتاب ارمياء نيامده است، بلكه همچون كتابمقدس كنونيمان، بطور مجزا ميباشد. اما اين كتاب در زمرة كتبي است كه در بخش سوم عهدعتيق (Hagiographa) يا «منشأت» قرار دارد؛ كه اين گروه از كتب عبارتند از: غزل، روت، مراثي، جامعه و استر. از آنجايي كه اين كتب در اعياد و جشنهاي مختلفي قرائت ميشدند، لذا در طومارهاي مجزايي نوشته شده بودند. امروزه كتاب مراثي در سراسر جهان، در اماكني كه يهوديان بسر ميبرند، در نهمين روز از ماه چهارم در كنايس قرائت ميشود (ارمياء 52 : 6).
«ميعادگاه ارمياء»
ميعادگاه ارمياء نام محلي است بيرون از ديوار شمالي شهر اورشليم كه بر اساس روايات، ارمياء در اين محل به سختي ميگريست و كلمات مرثية اندوهبار خود را انشاء مينمود. اين سرداب در زير تپهاي قرار دارد كه امروزه به «جلجتا» شهرت دارد، يعني همان تپهاي كه صليب عيسي مسيح بر آن بر پا شد. از اين رو نبي دردمند در جايي ميگريست كه بعدها نجات دهندة دردمند در آنجا مصلوب شد.
اشعار توشيحي
اين كتاب مشتمل بر 5 شعر ميباشد، كه چهار شعر از اين مجموعه از زمرة اشعار توشيحي ميباشند كه متوالياً هر آيه با يكي از حروف الفباي عبري آغاز ميشود. اينگونه شعر، يكي از قالبهاي مخصوص شعري بود كه بمنظور كمك در حفظ مطالب بكار برده ميشد. بابهاي 1 و 2 و 4 هر يك داراي 22 آيه ميباشند كه براي هر آيه يك حرف از حروف 22 گانة الفباي عبري بكار برده شده است. اما در باب 3، هر سه آيه با يك حرف از حروف الفبا آغاز ميشود. در نتيجه باب 3 بجاي 22 آيه داراي 66 آيه است. باب 5 داراي 22 آيه ميباشد، اما از قاعدة حروف الفبا پيروي نميكند.
كاربرد اضطراري كتاب
به احتمال قريب به يقين اين كتاب ظرف سه ماه در فاصلة سوخته شدن اورشليم و عزيمت باقيماندگان به مصر (ارمياء 39 : 2 ؛ 41 : 1 و 18 ؛ 43 : 7)، هنگامي كه مسند حكومت در مصفه قرار داشت، تنظيم شده است (ارمياء 40 : 8). احتمالاً نسخههايي از اين كتاب تهيه شده بود كه برخي به مصر برده شد و بعضي ديگر به بابل ارسال شد تا اسيران آن را به خاطر بسپارند و بسرايند.